Coronavirus Aputhak Kachini Akenangsot Alamthe

Coronavirus Aputhak Akenangsot Alamthe
Tika Youth Department 
Niphai: There Ingkoi


Lamphrang
    Aphrangsi Rongrup arlo jatsemet non malom kachethangphlup avur Coronavirus aputhak kachini peme nangji lake akenangsot binong pima kachethan tap lapen ahokhe alam kapachetak ta do’o. Lasi Tika Rong arlo kedo arat aphan labangso alo ketokjir ke kachini peme kelongji aphan si jatsemet World Health Organisation (WHO) online website along pensi penang’an alamthe enponlo, lapen kaprek online website along pen sitame lamthe hum pon lo.
   Rongrup arlo lake Rongsopi adim ason kali apotsi kopuson asai kedeng pon pensi  avur akrem ason amung-an chepajok pon unji lake elitum kachethan seroi akenangsot. Ahokpet pen kachini henlo kacheremek thekji, apotsi nangli porhe tangdet lote kachini ponlong ason an  anut kaprek tebok het abang aphan than ponthu lote kejok’van asoi nangklangji. Lasi kachinimek pen anparta kacheremek pen kedo kedam thekji pu aphansi labangso tokjir-alo kadokave aphan panong lo.

1. Coronavirus kopilo?
    Covid-19 (Co: Corona, Vi: Virus, D: Disease, 19: 2019) mate Coronaviruses (CoV) lake thedung ake’ong avur ahembang lo , ake’ong marat-mareng aphan si ke’un chot aphrangsi ke. Aphi ke Son throksi lapen akimi avur monit aphan raplok si kangsam akeso ason pangthek pon longlo. Kaprek sonni avur abang ke Middle East Respiratory Syndrome (Mers) lapen Severe Acute Respiratory Syndrome (Sars) henlo lake chethe kachevung kapesung ason do. 
     Coronvavirus lake keche’un det avur, marat-mareng atum angbong pen monit atum along an avur nangklang. Laso aputhak keri-katarlip kethek atum kelong SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) avur Civet habit-ameng pen si monit along an kekap dam lapen MERS (Middle East Respiratory Syndrome) avur dromedary Ka’ut (camels) pensi monit along an kekap dam. Anpar ke kaprek amung sirik Coronavirus avur monit atum along an marat-mareng pen kapkelang pusi pklang pon. 

2. Coronavirus Konat pensi keklang?
Coronavirus mate Covid-19 ke kedamtang 2019 aningkan si keklang lapen halaso ahut monit atum aphan labangso avur pu ave. 
Penang an Social Media along birta kapangdak pon ke Wuhan City along asonson marat-mareng a’ok kejor ahongklam pen asap kahelochet adim alongWuhun Institute of Virolgy pu bida asaihem along pensi labangso coronavirus nang ketet longlok pusi pu, seta aruivang medical journal The Lancet pu alothuiso along Researchers mate keri-katarlip-thek atum lamklar kachepi ateng ke laboratory lap arlo lapen hong angtan konatne kacherodamklok pu asoi ave.  Covid-19 ke monit atum pensi kapinchong pu alamthe aputhak Scientist atum chingripet pensi pinrem pon lo, lapen lamklar ningje pon thulo Covid-19 mate Coronavirus ke Marat-Mareng atum angbong pensi amethang amat klanglo, lason thakthaksi monit atum along amat tame monit atum alongchot kedobom a virus mate avur do pusi pu pon.  Lasi Science kaporhe kethek kere atum mate Scientists atum kepu atengte Coronavirus ke Marat-Mareng atum angbong pen si monit atum along an kap dam lo labangso avur. 

3. Coronavirus akeso Angthek Kopilo?
Coronavirus kelongmeme angthek lahenlo: Chethe kachevung akesung doji, Phu-angpong keso doji, Singjam mate kapasi’i doji, ketan muchot angring ke Pneumonia (Lungs infections), kidney failure.  Kaprek Coronavirus kelongmeme angring ke kelak, ke’aini, enokan kapalang, elangjoi keso lapen elangjoi kekreng lahuihenlo. 

4. Coronavirus Komat atum aphan si kelongji angring ke’ong muchot?
Coronavirus avur kebonmeme kelongji atum lake Blood Group A+ positive kedo atum.  Lapen Blood Group O atum keso kelongmeme asoi ave muchot mate jumhek muchot. 
 Coronavirus kebon dap muchot lake arta ke’ong lapen kesar atum aphan, jatsemet Diabetes akeso kelongtang atum aphan, ning keso kedo atum lapen Lungs along keso kedotang atum aphan kebondap chat muchot.  

5. Koson pensi Coronavirus pen Kacheremek thekji?
Covid-19 kapemeji aVaccine ave non amat aphan ke avelang. Ante koson pensi kapemethekji lapen kcheremek thekji? Kemenai atovar keso pen chepajokthekji aphan ke Virus kedo adim along pen emethang cheklang dam de det pen henlo mate kachepahelo henlo.
i. Ri-charsam ver nangji: Rat amuluk ke’ong anglum along dam pulote lapen enokan aketer kachesinim do tangte, kapasi, lapen kapasi’i-phrat aphoiphoi do tangte Eri Charsam dun phitphit pen helo Kacheremekthekji. Anparta eri emek along, enokan lapen e’ingho along che’ot edet nangji. 
ii. Rat anglum along anuttin kachepahelo akenangsot: Keso kedo atum pen chepatebok ri. Akenangsot nai lake Rong arlo anut kaprek tebok het abang pen chepahelo nangji jongsi rong arlo Coronavirus avur dokok tangte. Labangso akengkam kachejor pon nangji ke jatsemet arta ke’ong atum lapen keso kedo tang atum aphansi pare ponlo.
iii. Anut kaprek atum aphanta kapejokji asaikedeng pon: Hem arlo dojoi nangji jongsi nangli keso do tangte, bonta Se kachelang damji aphan pulo tangte hong kedam lake akenangsot.
iv. Kapasi’i lapen kapase’er ahut chedipvek nangji: E’ingho lapen enokan tissue paper mate pebanso kalite eripong pen chedip vek nangji kapasi’i lapen kapase’er ahut. Lapen jongsi Tissue Paper pensi kachedip pulo tangte tangdet varphit nangji.
v.  Kachedip-ape emahang along chedip nangji: Jongsi nangli keso do tangte Kachedip-ape mate tebok het abang keso do tangte emahang chedip vek nangji.
vi. Hem along kapangthir akenangsot: Hem arlo kapangthir pon asai deng ponvek nangji. 

6. Koson Kamatha pensi lason Coronavirus avur apor hut klem dun nangji?
Ingraji pen kepu dam Pandemic pima labangso Coronavirus najok adim aklam mate aklong aber-athak along sitame nithom an rengthek apotsi Bible along Pandemic avur alam aphan det pu ketokdak ave pusitame akenangsot asonson alamhe ekethan do:
I. Sorkar pen Kapere Kethan Alam Kedengdun.
Lason apor ahut Sorkar pen ekethan kapere lapen Kachingvai tang alamki aputhak arkan pon det meme asoi do’oji. Sitame, Sorkar ke Ketheknai lapen detpi along keri katarlip asai kedeng pontang atum pen si kadokave kemenai asai rat ale kedo aphan an klempon rappet. Apotsi Hastro along kepu ason etum aphan ekeja pon atum mate asongja atum Arnam si bat lo (Romans 13:1-2) tangte etum sitame alangtum kapathik pon alamki an arju dun pen deng nangji. 
II. Kaprek atovar pen Kachethan kachimum akenangsot.
Monit ke’ong anglum pen chepangrum longle pu alamki kedokok ajoine kachingki kchethan kachemum katora dokok. Rongsopi along ke Kardom Karcho ahem along ajat amai ta pave pon det lo. Pune, Maharashtra alongta Bhomkuru arni Kardom Karcho amei ahem along ajat ason amei an pave et lo. Ansitame Technology pen ekepi ason amung do an pen non apor ahut ale padopon meji. Mobile Video Call pen kechenglok Online along Kachingki kachethan Kachemum pima “Elitum Kachinghon seroi, Kachinghon seroiji, lapen lahin lahin aphan sai keme keklempiji aphan elitum lahin lahin chematha lonang” (Hebrew/ IBRI 10:24) lake Christiam atum akekroi aphan akenangsot lo. 
III. Elitum achethe kai ason dam bom lo nang
C. S.  Lewis amethang alo athui along tok lo, “Jongsi etum kadokave aphan Atomic Bomb (CORONAVIRUS) pensi epevir etpo pulotangte, mo kangbop ahir-an pen nangkele ahut sitame etum monit atum ale kedo asai an klem bom lo nang – Arnam Kardom, Sai Keklem, Lo-kethan, Kaporhe, Lun Karju, Osomar atum aphan langkapachinglu . . .” Meresak atum kaphere ason chekop-het nangne etum Atomic Bomb (CORONAVIRUS) aphan kaphere pu ajoine pen sitame monit anglum pen kedo kedam lapu kalidet nangji. 
IV. Non ahut henlo Apor Ale pado theknangji 
Keklem kedo kedam aling Arnam aphan aphrangsi apor chepi lote mo sai keklem athe cholik longji apot Arnam aphan Bible Kaporhe pen ening kachohoidai, Arnam Kardom pen echethe Kachohoidai, lapen kaprek porhemesensen Lothui kaporhe, mate Lun kelun, kachingkike ajirdingklui abang aphan phone pen kachingkithu, Him Karnu, lapen Kebu keleng ason pusitame. Do’o lang mesen asai kedeng pon me. Mathahur lonang.

7. Kapejut Alamthe
Ahokhe alam karju cheredun thek nangji, anpar News Channel along Birta arju dun pen ahok akacheremek nangji alam abangsi deng pon nangji. Whatsaap along, Messager along lapen Message pen ahok kali abirta kapachetak do’o lasi chere nangji. Jongsi Coronavirus akeso angthek ason do pu chethek long tangte phere nangne, pima Rongrup arlo an labangso avur vangveji lang, bonsitame Kachere pen kedo kedam lake akenangsot vek alam pusi labangso alo, Tika Youth Department ahin pen kapachini pon asai deng ponlo. Kardom. 
                                                                                    
                                                                                            Kapanong:
                                                                                            Tika Youth Department
                                                                                            Tokbang: Lumtaso Ingti Kathar
                                                                                             Union Biblical Seminary, Pune
                                                                                              Maharashtra















Webliography
Centers for Disease Control and Prevention, https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/prevention.html

Healthline, https://www.healthline.com/health-news/what-older-people-with-chronic-conditions-need-to-know-about-covid-19

Mayo Clinic, https://www.who.int/health-topics/coronavirus

Science Focus, https://www.sciencefocus.com/news/blood-type-a-more-vulnerable-to-coronavirus/

Science Magazine, https://www.sciencemag.org/news/2020/02/scientists-strongly-condemn-rumors-and-conspiracy-theories-about-origin-coronavirus

Times of India, https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/health-fitness/health-news/coronavirus-study-people-with-blood-group-a-more-susceptible-to-disease/articleshow/74691824.cms

Telegraph, https://www.telegraph.co.uk/news/2020/03/19/what-coronavirus-how-outbreak-start-pandemic-covid-19/

WHO, https://www.who.int/health-topics/coronavirus


Comments

Popular posts from this blog

Bible Stydy: Lun 149 (Psalms 149)

Bible Study: Psalms 2 (Lun Hini)

Bible Study: Lun Pharo-esi-ra-Phokep (Psalms 150)